De eurozone oogt steeds zwakker. De euro gleed deze week af naar pariteit met de dollar, en er dreigt een schuldencrisis in Italië als de rente verder stijgt. Die crisis komt dichterbij. Premier Mario Draghi kondigde donderdag zijn vertrek aan. Daardoor is (het herstel van) de stabiliteit van de euro alles behalve zeker.
De Vijfsterrenbeweging, de op één na grootste partij in het Italiaanse parlement, hield donderdag een stemming tegen over een pakket van 26 miljard euro om de Italianen te beschermen tegen de gevolgen van de stijgende inflatie. Premier Draghi bood als gevolg daarvan zijn ontslag aan, welke door president Sergio Mattarella vooralsnog werd geweigerd.
De crisis in Italië komt op een ongelegen moment. Draghi, de voormalige president van de ECB, gaf als premier van Italië het land zijn geloofwaardigheid terug, mede dankzij hervormingen en een groei van de economie van 6 procent in 2021. Maar nu de inflatie hoog is en de koopkracht in Italië afkalft, komt het trauma over de laatste eurocrisis, die van 2012, terug. Beleggers vrezen dat de eurozone nog maar weinig munitie heeft om een nieuwe crisis succesvol te bezweren.
Een zwakke euro
Het afkalvende vertrouwen in de eurozone blijkt uit het feit dat de munt voor het eerst sinds 20 jaar daalde naar pariteit met de dollar, dat wil zeggen één euro voor één dollar. Die daling is te wijten aan de donkere wolken die zich boven Europa samenpakken. De verwachting was eind vorig jaar nog dat de eurozone zou profiteren van een stevig herstel na de pandemie.
Maar nu overheerst de verwachting dat de eurozone nog dit jaar in een recessie belandt. Dat is vooral te wijten aan de hogere energieprijzen en een dreigende uitsluiting van Russisch gas en andere grondstoffen. Ook wordt de ECB verweten traag te handelen en een hogere rente tracht te vermijden - om Italië met een staatsschuld van 150 procent uit de wind te houden. In dat licht is de dollar andermaal de veilige haven waar iedereen zijn heil zoekt.
Tegelijkertijd lopen de staatsobligatiespreads tussen de noordelijke en zuidelijke eurolanden uit door het einde van de nettoaankopen van activa en een dreigende recessie. Daardoor zijn de financieringskosten in perifere landen opgelopen tot het hoogste niveau in bijna 10 jaar.
‘De zorgen zijn groot’
De hoge leenkosten voor Zuid-Europese landen doen een duit in het zakje van de crisisvoorspellers. ‘De zorgen over een vertrouwenscrisis binnen de eurozone zijn ontzettend groot’, stelde Harald Benink, hoogleraar Banking en Finance aan de Universiteit Tilburg bij BNR Nieuwsradio.
‘Als de ECB de rente verhoogt zonder steun te bieden aan staten met een hoge schuld, zal de markt een aanval plegen op Italiaanse staatsobligaties, en daarmee een nieuwe crisis in het eurosysteem inluiden’, waarschuwde Benink. ‘We kunnen niet meer wachten op de ontwikkelingen in Oekraïne.’
Volgens Han Dieperink, CIO bij Auréus Vermogensbeheer, slachtoffert iedere bearmarkt een land of grote financiële instelling. ‘In 2008 was het Lehman en wellicht is dit keer de euro en daarmee de Europese Unie het slachtoffer.’
Duitsland verliest aan kracht
Duitsland, de belangrijkste economie van het eurogebied en nummer 4 van de wereld, zit inmiddels zelf ernstig in de problemen. Het consumentenvertrouwen staat op een dieptepunt. De Duitse kapitalisatie van de totale wereldwijde markt heeft een nieuw historisch dieptepunt bereikt met 1,94 procent.
Dit is het gevolg van de ondermaatse prestaties van Duitse aandelen en de zwakke euro. Er staan slechts nog 14 Duitse namen in de mondiale top 500 van grootste beursgenoteerde bedrijven. Ook is Duitsland’s veelgeprezen handelsoverschot in mei verdwenen door de sterk stijgende invoerprijzen.
De lage waardering van de euro zou volgens de gangbare economische theorie een betere exportpositie moeten opleveren voor landen in de eurozone. Maar door de hoge energieprijzen, die afgerekend worden in dollars, gaat dat voordeel verloren. Dat betekent dat de problemen van Duitsland ook effect hebben op de kracht van de euro en daarmee op de overige lidstaten van de Europese Unie en de eurozone.
Inflatiedynamiek kan eurozone gijzelen
De monetaire unie is altijd een project geweest waarbij de economie wordt overschaduwd door politieke ambities. Hoge inflatie, economische malaise, een traag handelende ECB en zwak institutioneel optreden zijn een stok voor eurosceptische politici om mee te slaan.
Volgens Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman is de inflatiedynamiek, in combinatie met de opkomst van het populisme, een duidelijk risico. ‘In sommige opzichten doet het denken aan wat er in Italië en Duitsland gebeurde, in de jaren '20 en begin jaren '30. De dynamiek leent zich voor uitbuiting door politici zonder scrupules. En dus ja, ik denk dat er veel reden tot bezorgdheid is,’ zei Kahneman eerder deze maand in interview met Investment Officer.
Angst voor nieuwe eurocrisis overdreven
Het economische bureau van ING vindt de angst voor een nieuwe eurocrisis overdreven. ‘Er zijn weinig tekenen van economische divergentie. De schuldniveaus zijn houdbaar en de steun voor de monetaire unie is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Toch kan speculatie over een crisis een self-fulfilling prophecy zijn en zal veel van de politiek afhangen.’
Ondanks de herinneringen aan de toenemende rendementsverschillen op obligaties in 2010-2012, lijkt het risico van een verdere escalatie beheersbaar, oordeelt ING. ‘De ervaring uit het verleden leert echter dat marktspeculatie snel kan omslaan in een echte crisis en dat liquiditeitsproblemen snel kunnen omslaan in solvabiliteitsproblemen’, schreef het economische bureau vorige week in een artikel.
ING vindt het zorgwekkend dat de ECB op dit moment niet langer tegen deflatie vecht, maar tegen inflatie. ‘Dit kan niet met succes gebeuren zonder nieuwe spanningen op de obligatiemarkten te creëren. Daarom moet de vraag wie in de eurozone de lender of last resort is snel en overtuigend worden beantwoord. Het is de politiek die daarover moet beslissen. Zoals altijd ligt het lot van de monetaire unie in hun handen.’
Gerelateerde artikelen op Investment Officer:
- Han Dieperink: komt het einde van de euro dichterbij?
- ECB moet draagvlak voor de euro bewaken
- ‘Oorlog in Oekraïne is keerpunt in Europese geschiedenis’
