In het derde deel van de door Francis Ford Coppola’s geregisseerde Godfather trilogie, wordt Vincenzo Mancini door Michael Corleone gevraagd om hem strategisch te verraden aan een van Italië ’s machtigste onderwereld figuren, Don Lucchesi. Vincenzo is een gangster en heeft weinig kaas gegeten van bankieren en diplomatie: ‘But you're a man of finance and politics, Don Lucchesi, these are things I don’t understand.’ ‘You understand guns?’, vraagt Don Lucchesi retorisch aan Vincenzo en praat verder: ‘Finance is a gun. Politics is knowing when to pull the trigger.’
Wellicht had Don Lucchesi beter carrière in Frankfurt kunnen maken. Dan was Europa een crimineel armer geweest en haar bevolking rijker. Een verhoging van de beleidsrente is een wapen. Weten wanneer je de rente moet verhogen is in Europa politiek.
Toen in juni 2022 de ECB nog volop monetair verruimend beleid voerde (netto 20 miljard euro), de inflatie in het Eurogebied reeds 8,6 procent bedroeg en al elf maanden boven de target van 2,0 procent lag, moest de eerste renteverhoging van de ECB nog komen. De zogenaamde transitoire inflatie bleek een standbeeld ter nagedachtenis van jaren van inflatoir beleid van o.a. de ECB. In minder dan één jaar tijd is 10 procent van de koopkracht van de burger weggevaagd.
‘Dat niet weer’, moeten de vakbonden gedacht hebben toen ze hun looneisen op tafel legden. Het verzoek tot loonmatiging van de DNB bij monde van haar President kon dan ook rekenen op de nodige hoon. Door de bril van de loon-prijsspiraal, zijn de looneisen een reactie op de inflatie. Dit zal zondermeer juist zijn, maar wie iets verder kijkt, ziet ook een meer structurele herwaardering van de beloning op arbeid als kritieke productiefactor. Niet het al dan niet afschaffen van de dividendbelasting, maar de toegang tot genoeg geschikt personeel is voor ASML de belangrijkste overweging voor de zetel van haar activiteiten.
Stuk minder autarkisch
De beteugeling van de lonen in de jaren ‘80 met als archetype het Akkoord van Wassenaar in 1982 ging gepaard met een werkloosheid van tussen de 8 en 10 procent. Tegen die achtgrond zou ik als vakbondsbestuurder ook gevoelig zijn voor een (dreigende) recessie bij te hoge looneisen. Maar met 3 procent werklozen als percentage van de beroepsbevolking, ligt dat toch anders. ‘Recessie of geen recessie, wij kunnen aan het werk, en wel tegen een 7 procent hoger loon’.
Hier komt bij dat de inflatie in Nederland, voor een veel kleiner deel dan in de jaren ‘80 het geval was, kan worden verklaard aan de hand van de lonen in Nederland. In de verder geglobaliseerde wereld, is de Nederlandse economie een stuk minder autarkisch en ons BBP voor een veel groter deel afhankelijk van import en export. Stond import en export in de jaren ‘80 gezamenlijk gelijk aan circa 85 procent van ons BBP, in 2021 was dit 130 procent. In relatie tot het BBP doet Nederland vandaag dus een factor 1,5x zoveel handel met het buitenland. Daar waar de tanende koopkracht wel nationale oorzaken kent, kan niet worden weggekeken van de schaarste op de woningmarkt. En ook voor deze oorzaak is loonmatiging niet de oplossing.
Onder de fans van de Godfather trilogie leeft na dertig jaar nog steeds de ijdele hoop dat Francis Ford Coppola een vierde deel uitbrengt. Vincenzo is dan het enige personage dat, na alle tragedie, nog de rol van de Godfather kan vervullen. Zo’n film zou hem de kans geven zijn duur geleerde financiële kennis en diplomatieke vaardigheden aan het grote publiek te tonen. Wat dat betreft wachten wij allemaal al jaren op een nieuwe verhaallijn voor onze muntunie. Zo’n verhaal vraagt om maatwerk per lidstaat. Met één gezamenlijke munt voor zeer verschillende economieën, zijn lonen bij uitstek een instrument om te diversifiëren tussen lidstaten. Het is nog niet te laat voor de Godmother van onze munt om haar stempel drukken op haar termijn als ‘Capo di tutti capo’ der Europese centrale banken.
Justin de Ridder is partner bij Nectar, een bedrijf dat actief is op het terrein van private markets cq vastgoed. Hij heeft een achtergrond bij ING.
